In kamp Moria wachten mensen soms jarenlang voordat ze asiel krijgen en verder binnen Europa kunnen reizen. Deze wachttijd vormt een perfecte gelegenheid voor mensensmokkelaars om geld te verdienen. In mijn verblijf op Lesbos vraag me af welke mogelijkheden er zijn voor vluchtelingen om sneller aan papieren te komen.
Ik ontmoet Edris, een 21-jarige jongen uit Afghanistan. Hij toont me een video op zijn telefoon. “Hier woon ik,” zegt hij. Ik zie een overvol kamp waar mensen zelfs buiten de omheining op kartonnen matjes slapen, omdat er binnen geen plek meer is. Mensen wachten uren in de rij voor een beetje eten. Overal ligt afval. “Dit is geen plek waar ik wil zijn,” zegt Edris.
Even later laat hij me een chatgesprek zien met tientallen foto’s van paspoorten. Het blijkt een contactpersoon uit Athene te zijn die valse documenten verkoopt. Je hoeft alleen maar een paspoort te kiezen met een foto dat enigszins op jou lijkt, diep in je buidel te tasten en voilà; je hebt een nieuwe identiteit. “Ik heb er al één op het oog,” zegt Edris, terwijl hij een ID laat zien van een Koreaanse man die 17 jaar ouder is dan hij.
‘Hier woon ik. (…) Dit is geen plek waar ik wil zijn’
Edris komt uit een gezin met drie kinderen, waarvan hij de oudste is. Hij vermijdt het liefst gesprekken over zijn familie, omdat het hem boos en verdrietig maakt. Hij heeft zelfs het contact met hen verbroken. Hij kreeg nooit de kans om zijn eigen leven op te bouwen, nooit de kans om te studeren. Zijn vader gebruikte hem voor persoonlijk gewin en betaalde hem nooit voor het werk dat hij sinds zijn twaalfde voor hem deed. Alles ging direct naar zijn vaders vastgoedbedrijf, dat enorme woontorens bezit en flink verdient aan de verhuur van appartementen. Zijn vader heeft ook banden met de Afghaanse maffia.
Edris groeide op in een klein dorp in het zuiden van Afghanistan, waar het veilig was en het leven relatief goed was vanwege zijn vaders geld en macht in de onderwereld. Maar omdat hij nooit de kans kreeg een eigen toekomst op te bouwen en bang was om zich los te maken van zijn vader, besloot hij Afghanistan te verlaten.
Een neef, die eerder Afghanistan was ontvlucht en in een Grieks vluchtelingenkamp was beland, schilderde een rooskleurig beeld van het leven in Lesbos. Het zou er aangenaam zijn en je zou zonder te werken geld van de regering krijgen.
Edris zag zijn kans en liet alles achter om van Afghanistan naar Iran te vliegen, vervolgens naar Istanbul te gaan en van daaruit per boot naar Athene te reizen.
Maar zijn plannen liepen anders. De persoon aan wie hij €1600 had betaald voor de oversteek van Turkije naar Athene bleek een oplichter. In plaats daarvan kwam hij twee uur later op Lesbos aan.
Daar werd hij geconfronteerd met de hel van Moria. De beloofde gouden bergen bleken een illusie. De €90 waar hij als vluchteling recht op heeft, biedt weinig perspectief. Terugkeren is echter geen optie.
Edris zit zes maanden op Lesbos als ik hem ontmoet, zonder enige duidelijkheid. Sinds kort heeft hij werk als conciërge in een klein dorpje verderop, waarvoor hij €600 per maand verdient. Al het geld dat hij heeft verdiend, heeft hij gespaard. “Ik heb al €3600, nog maar €900 en dan kan ik hier weg,” zegt hij. Het is de prijs voor zijn nieuwe identiteit. Binnenkort heeft hij een afspraak in Athene om een voorschot te betalen voor zijn Koreaanse paspoort, dat hem verder moet helpen zijn dromen te verwezenlijken.
Zijn plannen zijn al helemaal uitgestippeld. Hij wil van Griekenland naar Ierland vliegen, waar de veiligheidsmaatregelen het minst streng schijnen te zijn. Vervolgens wil hij naar Parijs. Hij droomt ervan om als kok te werken of iets met fotografie te doen. Misschien sticht hij over tien jaar wel een gezin. Zijn eerste woordjes Frans kent hij al.
Het komt vaker voor dat familieleden liegen over hun situatie in vluchtelingenkampen, uit schaamte, ter bescherming van hun familie of omdat ze geld hebben geleend en niet eerlijk durven zijn. Op selfies op het strand laten ze zien hoe goed ze het hebben. Maar wie Moria heeft gezien, weet wel beter. Op allerlei manieren proberen mensen de hel van Moria te ontvluchten en valse papieren te bemachtigen. Soms zitten ze zelfs al in het vliegtuig, om vervolgens bij een extra paspoortcontrole eruit te worden gepikt. Ik kan alleen maar hopen dat Edris erin slaagt Moria te verlaten met zijn nieuwe Koreaanse identiteit.